Alle begin is hectisch
‘Het was toch een soort geuzenbestaan’
Over landelijk grootschalig testen
Marc Ruijten is opgeleid als epidemioloog en toxicoloog, en werkte vanaf 1985 op het gebied van milieu en gezondheid en crisisbeheersing bij de GGD Rotterdam e.o. en het RIVM. Vanaf 2007 is hij zelfstandig ondernemer, met opdrachten voor o.a. GGD’en, GHOR-bureaus, ministeries, de Europese Unie en traumacentra. Hij vervult voor de GHOR een operationele functie als Gezondheidskundig Adviseur Gevaarlijke Stoffen (GAGS).
In het begin ging het om 20 testen hier en 40 daar. Al snel werden steeds nieuwe groepen aan het testbeleid toegevoegd: hulpverleners in de mondzorg, jeugdtrainers, mensen uit het onderwijs, de kinderopvang, mantelzorgers. Vanaf 1 juni werd de opdracht verbreed en moesten alle Nederlanders zich kunnen testen als ze klachten hadden.
Programmamanager Team Testen Marc Ruijten van de landelijke coronabestrijdingsorganisatie: ‘Ineens hadden we het over een doelgroep van miljoenen mensen. En de GGD’en moesten het uitvoeren.’
Tegelijk praten en breien
Marc: ‘In die eerste maanden moesten we tegelijk praten en breien. Afspraken maken met uitzendbureaus, mensen werven, selecteren en opleiden. Er moest een callcenter komen. We bouwden in 8 weken het digitale registratiesysteem CoronIT. En er waren koppelingen nodig met de computersystemen van de laboratoria om gegevens te kunnen uitwisselen over de testmonsters en om de uitslagen snel en foutloos te kunnen doorgeven. Het was alles bij elkaar een krankzinnige prestatie. ‘Kan niet’ leek niet te bestaan. We gingen door tot iets klaar was. Als ik in die tijd rond middernacht een e-mail stuurde, had ik binnen tien minuten antwoord. Ongeacht naar wie.’
Geen ontmoetingen bij koffieapparaat
De landelijke ondersteuning werd in eerste instantie uitgevoerd door een klein team van GGD GHOR Nederland. Maar rond 1 juni 2020 was dat niet langer houdbaar en is het Team Testen van de landelijke coronabestrijdingsorganisatie opgebouwd. ‘Wat me altijd zal bijblijven, is dat dit letterlijk ‘achter de schermen’ gebeurde. Je kwam elkaar nooit tegen bij het koffieapparaat. Ik heb mensen aangenomen na een interview in Teams en met sommige mensen heb ik heel intensief samengewerkt voordat ik ze überhaupt een keertje live tegenkwam.’
Gezamenlijk doel gaf vleugels
Desondanks lukte Team Testen om er altijd voor elkaar te blijven. ‘Als het ministerie van VWS bijvoorbeeld een wijziging van het testbeleid aankondigde, dan werd dit in de dagstart besproken en werden de nodige acties verdeeld. Het gezamenlijke doel gaf vleugels en we hielpen elkaar door moeilijke momenten heen. Die dagstart hadden we ingericht met het hele team, dat waren uiteindelijk ongeveer 40 mensen. Daardoor konden we allemaal op een vast moment van de dag wat kwijt aan elkaar of iets aan elkaar voorleggen. Iedereen – van ondersteuner tot vakspecialist – werd gehoord.’
'Ik zeg wel eens, gewoontes zijn net als zwaartekracht'
‘De ontwikkelingen gingen in coronatijd allemaal zó snel dat we een deel van de normale werkwijzen moesten loslaten’, vertelt Marc ‘Ik zeg wel eens, gewoontes zijn net als zwaartekracht. Een raket gebruikt veruit de meeste energie om los te komen van de grond. Daarna gaat alles makkelijker. Voor ons was dat ook zo. Iedere GGD was ingericht op redelijk lokale uitbraken van infectieziekten. Denk aan een restaurant of een festival waar mensen allemaal buikloop hebben. Het maakt dan niet veel uit als je software hebt die anders is afgesteld dan bij andere GGD’en. Maar om landelijk te testen, hadden we ineens wél een landelijke ICT-infrastructuur nodig. En een meer afgestemde werkwijze. Alle GGD’en moesten dus werken met hetzelfde, schaalbare systeem. Maar ze moesten natuurlijk ook hun kennis van het lokale netwerk en hun ondernemerschap behouden. Dat gaf wel eens frictie. Het was niet altijd makkelijk om daar een balans in te vinden, maar dat hebben we uiteindelijk altijd samen voor elkaar gekregen.’
En toen kwam omikron
Dé herinnering waarop het voor Marc Ruijten allemaal samenviel, was het ‘omikronweekend’ in november 2021: ‘Net rond de piek van besmettingen met de deltavariant diende zich een nieuwe, besmettelijke variant aan uit Zuid-Afrika. Op vrijdagavond laat kreeg ik een telefoontje van het ministerie van VWS met het verzoek om vanwege omikron een testfaciliteit op te zetten voor mensen die vanuit de regio Zuid-Afrika naar Nederland wilden inreizen. Zo’n 15 minuten later zaten we met ruim 20 mensen in een Teams-gesprek. Dat het er zondagochtend stond, is een prestatie waarop we allemaal met veel trots terugkijken. Toen wist ik al: team Testen is het beste en fijnste team waarin ik ooit heb gewerkt.’
'Het was niet makkelijk om het voor iedereen goed te doen'
Wat ik denk ik het moeilijkst vond tijdens de coronapandemie was dat we moesten werken onder enorme druk. Het was enorm politiek. En iedereen keek mee. Dan moesten doelgroep X, Y of Z bij het testen toch weer een aparte afslag hebben. Je kunt heel makkelijk zeggen van: ach, doe dit kleine groepje maar even apart. Maar wij hadden een callcenter met 6.000 medewerkers en er stonden 15.000 mensen op de teststraat. We moesten bij 21.000 mensen tussen de oren zien te krijgen dat dat ene groepje apart moest. Vervolgens hoefde het maar één keer te gebeuren dat iemand niet goed werd geholpen – of op de verkeerde plek terecht kwam – en dan ging het meteen rond op sociale media. Het was niet makkelijk om het voor iedereen goed te doen. Daar staat natuurlijk tegenover dat het heel bijzonder was om te kunnen werken aan zo’n maatschappelijk relevant onderwerp. We waren dag in dag uit – soms tegen de klippen op – bezig met een probleem dat elke dag volop in het nieuws was en waar iedereen wat van vond. Met z’n allen werkten we tegen de stroom in om corona eronder te krijgen. Toch een soort geuzenbestaan.’
